Sunday, December 26, 2010

Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΜΠΑΧΑΡΙΚΩΝ

Πώς το πιπέρι, η κανέλα, το κίμινο, το κάρδαμο και το κόλιαντρο άνοιξαν τον δρόμο στην παγκοσμιοποίηση

ΜΑΡΙΑ ΧΑΡΑΜΗ | Παρασκευή 24 Δεκεμβρίου 2010
ΕκτύπωσηΑποστολή με Email
Μικρό μέγεθος γραμματοσειράςΜεσαίο μέγεθος γραμματοσειράςΜεγάλο μέγεθος γραμματοσειράς
Προσθήκη στο DeliciousΠροσθήκη στο FacebookΠροσθήκη στο NewsvineBookmarkΠροσθήκη στο Twitter
Η πολυχρωμία των μπαχαρικών στο παζάρι της Σαμαρκάνδης,στο Ουζμπεκιστάν.Φωτογραφία του 2006. Ο εμπορικός άξονας Σαμαρκάνδη- Κωνσταντινούπολη εγκαινιάστηκε το 567 μ.Χ.

Νύχτες και ημέρες, για αιώνες των αιώνων, η φαντασία των Ευρωπαίων προβάλλεται στην Ανατολή. Εκεί, Αμαζόνες, Πυγμαίοι, μυρμήγκια-μαμούθ, τα τέρατα του Πλίνιου, εκεί η Πηγή της Αμάραντης Νιότης, εκεί φυσικά η Εδέμ. Φρούτα, λουλούδια, φυτά με ιδιότητες μαγικές, πετράδια στραφταλιστά, μετάξια. Και όλα πνιγμένα στην ευωδιά των μπαχαρικών. Που νοστιμίζουν τα εδέσματα, καλύπτουν ή χασομερούν τη σήψη, αρωματίζουν κρασιά, ανάβουν τον ερωτικό πόθο, οξύνουν τον νου. Για να ζητήσει νέες θαλάσσιες οδούς, να φτιάξει στρατηγικές, να ψάξει καινούργια γνώση. Να αναπαραστήσει τον κόσμο αλλιώς.

Μνημονεύουμε συχνά τον Κολόμβο για τη σοκολάτα, την ντομάτα, τις πατάτες. Και λησμονούμε τον Μεγάλο Αλέξανδρο. Πρώτο δυτικό ηγεμόνα που πάτησε τους δρόμους της μέταξας και των μπαχαρικών.

Ο ναύαρχός του, ο Νέαρχος, πλέει ως τον Ινδό και τον Ευφράτη από τον Περσικό Κόλπο και τη θάλασσα του Ομάν.

Πλέει από τα ζεστά νερά του Ινδικού πίσω στην Ερυθρά Θάλασσα καταλήγοντας στην Αλεξάνδρεια, εξόχως λιμάνι των μυριστικών. Ελληνική πρωτοπορία 3 αιώνες π.Χ. Διακόσια χρόνια μετά, ένας άλλος ναυτικός πρόγονός μας ανακαλύπτει τον Μουσώνα. Εκτοτε αλλάζει η ρότα προς τη δυτική ακτή. Let΄s go West.

Οι μερακλήδες Ρωμαίοι
M ε το χρυσάφι του Ρήνου και της Γαλατίας οι Ρωμαίοι τιμούν το τρυφηλό γούστο τους. Πιπέρι, κανέλα, γαρίφαλο και το ψυχοτρόπο μοσχοκάρυδο συναποτελούν τη βασική τετράδα. Ζαφορά και το αφροδισιακό τζίντζερ- που οι κινέζοι ναύτες έτρωγαν και για το σκορβούτο-, κίμινο, κόλιαντρο, καρδάμωμο, λιβάνι, μύρα, αλόη, μόσχος, καμφορά, σανταλόξυλο, η παρέα των βαλσαμικών ουσιών. Τα όρια μαγειρικής, οινοτεχνίας, φαρμακοποιίας και αρωματοποιίας συγχέονται. Μπαχαρικά, αρώματα, υφάσματα, αδειάζοντας τα μεταλλωρυχεία και τα ταμεία του Ιmperium, συντείνουν στην πτώση. Αλλά αν η Ρώμη παρήκμασε και φτώχυνε, κάποιοι πλούτισαν. Ποιοι;

Οι μεσάζοντες. Σιγά την πρωτοτυπία. Ενα κιλό πιπέρι, που στην πηγή αξίζει 1-2 γραμμάρια ασήμι, ο τελικός καταναλωτής θα το πληρώσει 20-30 γραμμ. ασήμι. Ηδη στις αγορές της Αντιόχειας, της Παλμύρας, της Αλεξάνδρειας η αρχική τιμή έχει πενταπλασιαστεί-επταπλασιαστεί. Δυνάμεις ενδιάμεσες ελέγχουν τη ροή τούτου του πλούτου. Μερικοί παίκτες ευνοούνται απλώς από τη γεωγραφία. Αλλοι αποθηκεύουν ή μεταφέρουν το πο λύτιμο φορτίο. Καραβάνια, σοφοί, μυστικιστές, θαλασσοπόροι, πειρατές, τυχοδιώκτες, απατεώνες. Εθνη, ομάδες, πρόσωπα επιθυμούν, παλεύουν και συχνά παίρνουν μερτικό από τη μοσχοβολιστή περιπέτεια.

Κοσμάς Ινδικοπλεύστης

Συλλέκτης κανέλας στην Κεϋλάνη.Γαλλική λιθογραφία του 1900
Ε υθεία η πρόσβαση από το ακρωτήρι του Ορους Σινά για την Αυτοκρατορία του Ιουστινιανού. Και οι Βυζαντινοί τα τρελαίνονται τα λούσα. Μα εδώ το μετάξι νικά τα μπαχάρια. Εξ ου και η κλοπή του μυστικού της σηροτροφίας από τους καλόγερους. Τα μυριστικά των τροπικών κλιμάτων αφθονούν. Το 567 εγκαινιάζεται διά της διπλωματικής οδού ένας εμπορικός άξονας: Σαμαρκάνδη- Κωνσταντινούπολη. Στην Ανατολή διά της Κασπίας και της Μαύρης Θάλασσας. Κατά των Σασσανιδών ο Ιουστινιανός γυρεύει συμμάχους. Θα εκχριστιανίσει τους Αιθίοπες και τους κατοίκους της σημερινής Υεμένης. Και να ΄σου κι ο Κοσμάς! Ταξιδευτής, έμπορος μπαχαρικών, θα αποκτήσει το παρατσούκλι Ινδικοπλεύστης, όταν αποσύρεται από τα εγκόσμια για να καλογερέψει στην Αλεξάνδρεια. Και να συγγράψει τη Χριστιανική τοπογραφία. Κάτι σε θρησκευτικό παραλήρημα, όταν ο συγγραφέας εξηγεί γιατί η γη έχει σχήμα παραλληλεπίπεδο και πώς είδε τον Παράδεισο κοντά στις Ινδίες, αλλά και με ενδιαφέρουσες πληροφορίες κυρίως για τις εμπορικές δραστηριότητες της Κεϋλάνης τον 6ο αι.

Η Κωνσταντινούπολη θα παραμείνει επί μακρόν κομβικό σημείο και διαμετακομιστικό κέντρο.

Ο έρως για τα Γράμματα
Σ τα μέσα του 8ου αι. και με πρωτεύουσα τη Βαγδάτη, το Ισλάμ αποκτά ρόλο πρωταγωνιστή. Πολιτισμός που αγαπά τις τέχνες, τη φιλοσοφία, την επιστήμη. Ο διάδοχος του Χαρούν ελ Ρασίντ για κάθε μεταφρασμένη σελίδα ελληνικών κειμένων καταβάλλει το βάρος της σε χρυσό. Ο θρύλος του Σίνμπαντ του ναύτη γίνεται της μόδας. Περιγράφει επτά ταξίδια του ήρωα, από τη Βασόρα στη Μαδαγασκάρη, στη Σομαλία, στην Αν. Αφρική, στις Μαλδίβες κ.α. Υπαρκτός ή όχι, ο Σίνμπαντ ενσαρκώνει τον άραβα θαλασσινό: διασταυρώνεται με τους θεούς, καταρρακώνει τους δαίμονες, αψηφά τον κίνδυνο. Ξέρει πού πάει, ποιον θα συναντήσει, τι εμπόρευμα τον συμφέρει να κουβαλήσει πού. Πληροφορία και αλληλεγγύη, δύο ισχυρά ατού των Αράβων. Στα λιμάνια, στις πόλεις, στην έρημο το αραβικό δίκτυο υποδέχεται, ενημερώνει, ενισχύει. Οι γνώσεις αστρονομίας και γεωγραφίας ερείδονται στον θρησκευτικό ενθουσιασμό. Ο ισλαμιστής πρέπει να ξέρει πού πέφτει η Μέκκα. Η θέση των αστεριών ορίζει το σεληνιακό ημερολόγιο και την ώρα της προσευχής. Ο Πτολεμαίος κυρίως, ο Αριστοτέλης, μαθηματικοί, γιατροί, βοτανολόγοι, φιλόσοφοι των Ινδιών γίνονται τιμημένες αναφορές.

«Χοιρινό, χοιρινό»: ένα επεισόδιο
Εργάτης στην αγορά μπαχαρικών της Βομβάης ράβει ένα σακί με μαύρο πιπέρι.Η πρακτική παραμένει η ίδια όπως και στην εποχή των αποικιακών αυτοκρατοριών.
Γ ια αιώνες το Ισλάμ μονοπωλεί το χρυσάφι του Σουδάν, τους μαύρους σκλάβους, το μετάξι, το πιπέρι και τα λοιπά μυριστικά, τα μαργαριτάρια της Απω Ανατολής. Στην Ασία και στην Αφρική το εμπόριο διεξάγεται στο Λεβάντε. Αλεξάνδρεια, Τρίπολη, Βηρυτός, τα αποικιακά φθάνουν σε ιταλικά χέρια σε τούτα τα λιμάνια». Fernard Βraudel.

Προδρομικά συμβάντα μελλοντικών εξελίξεων. Να ένα: Αλεξάνδρεια- πάντα- 828, στα δρομάκια του παζαριού που κατεβαίνουν προς τη θάλασσα, τρέχουν δύο βενετσιάνοι έμποροι με τα σεντούκια φωνάζοντας «Κausir! Κausir!», δηλαδή γουρουνάκι. Οι Μωαμεθανοί παραμερίζουν μετά βδελυγμίας. Μόλις φθάνουν στο καράβι τους οι Ενετοί σηκώνουν άγκυρα. Το πλεούμενο καργαρισμένο: μουσελίνες, σαφράνι, πιπέρι, κανέλα, μπροκάρ. Οταν οι ακτές της Αιγύπτου δεν φαίνονται πια οι άνθρωποί μας ανοίγουν τα σεντούκια. Κάτω από τα παστά χοιρομέρια να ένα πακέτο: τα λείψανα του Αγίου Μάρκου που έκλεψαν από τους απίστους για να τα παραδώσουν όχι στον Πάπα αλλά στον δόγη. Ρrimo Veneziani, poi Cristiani. Κάθε μεσαιωνική πόλη χρειάζεται άγια λείψανα και πολιούχο. Ο φτερωτός λέων και το έμβλημα Ρax tibi, Μarce evangelista meus. Η βασιλική του Αγίου Μάρκου δεν αποτελεί μητρόπολη μα ιδιωτική εκκλησία των δόγηδων. Και αυτή στάθηκε η ιδρυτική πράξη μιας αυριανής υπερδύναμης.


Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&artid=374598&ct=1&dt=24/12/2010#ixzz19Faws7GR

No comments: