Aπό την εφημερίδα ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΤΗς ΚΥΡΙΑΚΗΣ

[Photo] Τετάρτη 19 Αυγούστου 2009
Αναζήτηση

ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ


ΒΙΒΛΙΟ Στο αρχιπέλαγος των πειρατών [Photo]
Η θεσσαλονικιά λογοτέχνις Κατερίνα Καριζώνη μετά το βιβλίο της “Ρεσάλτο”, που περιέχει παλαιότερα και νεότερα ποιήματά της (εκδόσεις Αρμός), μας δίνει ακόμα μία ενδιαφέρουσα έκδοση. Το βιβλίο “Ο Μονόφθαλμος και άλλες πειρατικές ιστορίες” κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη και περιέχει δέκα ενδιαφέροντα και απολαυστικά διηγήματα εμπνευσμένα από το φαινόμενο της πειρατείας στο Αιγαίο, τα οποία βασίζονται σε πραγματικά πρόσωπα και ιστορίες.
Του Στέλιου Κούκου

Τα τελευταία χρόνια το φαινόμενο της πειρατείας βρίσκεται ξανά στο διεθνές προσκήνιο και την ειδησεογραφία. Μπορεί να εξελίσσεται μακριά από τα ελληνικά νερά, αλλά δεν είναι λίγες οι φορές που σ’ αυτά τα νέα πειρατικά επεισόδια εμπλέκονται καράβια ελληνικών συμφερόντων. Δεν είναι τυχαίο ότι στην περιοχή αυτή όπου αναπτύσσεται η σύγχρονη πειρατεία, δηλαδή στα ανοιχτά της Σομαλίας, βρίσκεται και σκάφος του ελληνικού πολεμικού ναυτικού που μαζί με άλλα αλλοεθνή πληρώματα και πλοία προσπαθούν να εξασφαλίσουν την ασφαλή διέλευση των ποντοπόρων καραβιών. Οι πειρατεία λοιπόν ανθεί και στις μέρες μας.
Έτσι, το βιβλίο της θεσσαλονικιάς συγγραφέως είναι ιδιαίτερα επίκαιρο. Δεν ξέρουμε βεβαίως αν τα σύγχρονα αυτά πειρατικά περιστατικά προκάλεσαν το ενδιαφέρον της για τη μελέτη του φαινόμενου. Αυτό όμως δεν έχει και καμία σημασία. Παρόλο που το βιβλίο αποτελεί μια καθαρά λογοτεχνική έκφραση, επίτηδες χρησιμοποιούμε τη λέξη μελέτη. Η Κατερίνα Καριζώνη, ενώ έχει γράψει ήδη τέσσερα μυθιστορήματα, εδώ επιλέγει τη μικρή φόρμα, το διήγημα. Προφανώς η χρησιμοποίηση της λιγότερο ευπώλητης φόρμας του διηγήματος και όχι του δημοφιλούς μυθιστορήματος μοιάζει να αποτελεί μια προσπάθεια εκτεταμένης παρουσίασης του φαινομένου αυτού μέσα από πολλές και ζωντανές διηγήσεις.

ΟΙ ΗΡΩΕΣ, ΟΙ ΙΣΤΟΡΙΕΣ
Γι’ αυτό λοιπόν, από την ιδιαίτερα πλούσια ιστορική πειρατική παράδοση του Αιγαίου η Καριζώνη επιλέγει τους ήρωες των διηγημάτων της και τα γεγονότα στα οποία είναι αναμεμιγμένοι, για να αναπτύξει μαζί με τη λογοτεχνική της έκφραση και τις ποικίλες φάσεις και τάσεις του φαινομένου αυτού όπως εξελίχθηκε στις καθ’ ημάς θάλασσες. Πρόκειται λοιπόν για ιστορίες, για “συναξάρια” πειρατών της Άσπρης θάλασσας, στα οποία βρίσκονται αναμεμιγμένοι τόσο ρωμιοί όσο και ξένοι παλικαράδες.
“Το χρήμα ρέει άφθονο στο Αιγαίο”, ομολογεί κάποιος φράγκος πειρατής, κι έτσι έχουμε την καλύτερη απάντηση στο ερώτημα γιατί άνθησε στο Αρχιπέλαγος η πειρατεία. Πιο κάτω αναφέρει: “στο Αιγαίο καταλήγει όλος ο πλούτος της Ανατολής. Από τους Δρόμους του Μεταξιού ως τα παράλια της Βόρειας Αφρικής κι από τα Μονοπάτια των Μπαχαρικών ως τα λιμάνια της Βενετίας, της Γένουας και της Μασσαλίας... το εμπόριο περνάει από τη θάλασσα”. Όσο για την ηθική πλευρά του θέματος και για τη σχέση του εμπορίου και της πειρατείας, το ίδιο πρόσωπο επισημαίνει: “Τα όρια ανάμεσα στο εμπόριο και την πειρατεία είναι δυσδιάκριτα. Τα εμπορικά συχνά κάνουν καταδρομές και τα πειρατικά ασκούν εμπόριο. Ακόμη και τα επίσημα κράτη το αναγνωρίζουν κι επωφελούνται αφανώς. Όλοι κερδοσκοπούν από την πειρατεία, παρόλο που κυνηγούν τους πειρατές...”.
Οι αφορμές για τη συμμετοχή στο “ευγενές” άθλημα της πειρατείας είναι ποικίλες. Άλλωστε πρόκειται για ένα πολυσύνθετο φαινόμενο στο οποίο είναι αναμεμιγμένες η ανδρειοσύνη και η παλικαριά, η δίψα για ελευθερία και ο τυχοδιωκτισμός, η προστασία και η έγνοια για τους ομοεθνείς αλλά και η σκληρότητα και ο απανθρωπισμός. Είναι γνωστές οι κακουχίες τις οποίες κατά καιρούς υπέστησαν οι κάτοικοι νησιών και παραθαλάσσιων περιοχών από τους πειρατές ή λόγω της εμπλοκής των κατοίκων στο φαινόμενο αυτό.
Από τα μεστά αυτά διηγήματα δεν λείπει κανενός είδους ανθρώπινη ιστορία, κι έτσι δεν θα μπορούσαν να λείπουν και οι ερωτικές, οι οποίες καθήλωναν τους φοβερούς και τρομερούς πειρατές στη στεριά... Για πόσο όμως;

ΔΕΙΓΜΑ ΓΡΑΦΗΣ
“Το βασίλειο του Καψή”
“Στον πρώτο κανονιοβολισμό τρύπησε το πλωριό κουντρίνι, στον δεύτερο έπιασε φωτιά το παρουκέτο, στον τρίτο η μαΐστρα μεταδίδοντας τις φλόγες στην μπέλμπερη, την κόντρα μετζάνα και τη γάμπια, κι οι αντένες του πλοίου ‘DRAGON’ λαμπάδιασαν η μια μετά την άλλη όπως τα κεριά το βράδυ της Ανάστασης. Ένα τσούρμο από πάνοπλους πειρατές ξεχύθηκε στο κατάστρωμα του πλοίου. Η νύχτα φωταγωγήθηκε απ’ τις αλλεπάλληλες εκρήξεις, τη βροχή των κανονιοβολισμών και των κροτίδων που έσκαζαν σαν βεγγαλικά πάνω απ’ το πέλαγος, και συνδυασμένα με τα ανθρώπινα ουρλιαχτά συνέθεταν ένα απόκοσμο και τραγικό κονσέρτο. Κάποια στιγμή ακούστηκε και το μοιραίο χτύπημα στα πλευρά του καραβιού, που έσπασαν με θόρυβο βάζοντας το νερό στο αμπάρι...”.
Αυτό λοιπόν ως ένα μικρό δείγμα γραφής. Όσο για τις απορίες από τη χρήση της ναυτικής και λοιπής ορολογίας που ανακύπτουν, η συγγραφέας παραθέτει την εξήγησή τους ως υποσημειώσεις στην ίδια σελίδα του βιβλίου, ώστε να μη χρειάζεται να διακόπτεται η ανάγνωση. Οπότε για το απόσπασμα που παραθέσαμε έχουμε και λέμε: “Πλωριό κουντρίνι” είναι το πάνω τμήμα πανιού, “παρουκέτο” αποτελεί τμήμα αρματωσιάς ιστών, ενώ η “μαΐστρα”, το μεγάλο πανί, κύριο ιστίο. “Μπέλμπερη” λέγεται η κεραία σιπαρίδας, τμήμα κεραίας, η “κόντρα μετζάνα” είναι το τμήμα πανιού στο τελευταίο κατάρτι του πλοίου, και “γάμπια” είναι το δεύτερο πανί, πάνω από τη μαΐστρα του μεγάλου καταρτιού.
Όσο για το πειρατικό βασίλειο του Καψή, αυτό στήθηκε στη Μήλο και άντεξε για τρία ολόκληρα χρόνια μέχρι τον περιπετειώδη θάνατο του ιδρυτή του το 1680. Όπως μας πληροφορεί η συγγραφέας στο κεφάλαιο “Βιογραφίες πειρατών - σημειώσεις”, που βρίσκεται στο πίσω μέρος του βιβλίου, ο Καψής ήταν ο μοναδικός έλληνας πειρατής μετά τον Δελοκάβο ο οποίος ίδρυσε ανεξάρτητο πειρατικό κράτος, και μάλιστα κατά τα χρόνια της βασιλείας του υπήρξε πολύ αγαπητός ως βασιλιάς τόσο για τους έλληνες όσο και τους δυτικούς κατοίκους της Μήλου. Τις ποικίλες πληροφορίες για τους ήρωες των διηγημάτων θα τις βρείτε στο τέλος του βιβλίου όπως και τη βιβλιογραφία. Αλλά οι πληροφορίες για τα διηγήματα δεν προέρχονται μόνο από τη γραπτή παράδοση, αφού στην περίπτωση του Μονόφθαλμου η συγγραφέας έχει ως πληροφορητή τον απόγονό του, Νικόλαο Σάσσαρο, που είχε τον πειρατή προπάππο.