MIA ΠΑΛΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΟ ΒΗΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΣΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΒΑΦΗ

Οι Γνώμες σε RSS

Δύο μυθιστορήματα με δράση που τοποθετείται

στην ελληνική παροικία της Αλεξάνδρειας

Ελληνικά της Αιγύπτου

πεζογραφία

ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ | Κυριακή 6 Φεβρουαρίου 2005

Στο αστυνομικής υφής μυθιστόρημα της Κατερίνας Καριζώνη

Βαλς στην ομίχλη,που εκδόθηκε το 2001, ήταν φανερή

η αφηγηματική της ικανότητα και η ευχέρειά της να

πλάθει αληθοφανείς χαρακτήρες. Το νέο μυθιστόρημα

της εκ Θεσσαλονίκης ορμωμένης συγγραφέως,

το υπό τον τίτλο Τσάι με τον Καβάφη,

έχει λιγότερα αστυνομικά στοιχεία - προφανώς,

με αυτόν τον τρόπο η συγγραφέας θέλησε να ανοιχτεί

σ' ένα ευρύτερο κοινό -, ωστόσο αρχίζει μ' ένα έγκλημα.

Στον κήπο του σπιτιού του άγγλου προξένου

στην Αλεξάνδρεια βρίσκεται νεκρός, πιθανότατα

δηλητηριασμένος, ο γεωπόνος Τζορτζ Σαββέτας,

ένας δραστήριος επιστήμονας που έχει ανακαλύψει

μια καινούργια ποικιλία βαμβακιού.

Και τότε αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι της

πλοκής που οδηγεί σε απρόσμενες και επικίνδυνες

καταστάσεις. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από

την αρχή. Τον Μάιο του 1931 φθάνει στην Αίγυπτο

με μετάθεση ο Χάρης Δέρβας, επιθεωρητής της Εθνικής

Τράπεζας. Εγκαθίσταται στην Αλεξάνδρεια και

αναλαμβάνει το υποκατάστημα της τράπεζας.

Ευθύς εξαρχής γνωρίζει και ερωτεύεται τη γοητευτική

Εμιλυ, κόρη του γεωπόνου και εφευρέτη, η οποία είναι

αρραβωνιασμένη με έναν σκοτεινό τύπο, έναν Αγγλο,

αναμεμειγμένο στο εμπόριο του βαμβακιού. Οταν ο πατέρας

της κοπέλας πεθαίνει ψιθυρίζοντας μια ακατανόητη φράση

(«Το κουτί με τις σφήγκες»), που αποτελεί αίνιγμα για τους

αυτήκοους μάρτυρες και πρέπει να αποκρυπτογραφηθεί

ώστε να λυθεί το μυστήριο του θανάτου του, ο ήρωας-αφηγητής

δεν γνωρίζει ότι έχει εμπλακεί σε μια σκοτεινή υπόθεση

οικονομικών συμφερόντων, που σχετίζεται με το αιγυπτιακό βαμβάκι.

Με φόντο την κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια την εποχή που

φθείρεται και φθίνει, η Καριζώνη δημιουργεί ένα ενδιαφέρον ερωτικό

και συνάμα κοινωνικό μυθιστόρημα, με στέρεους ήρωες που

περιπλανώνται στην πόλη, κουβαλώντας τις ενοχές, τις αδυναμίες,

τα μίση και τα πάθη τους. Μαζί με αυτούς πανταχού παρών είναι

και ο Κωνσταντίνος Καβάφης, που πρωτοπαρουσιάζεται

στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου ως «ένας γηραιός άντρας

με γυαλιστερά μαλλιά και στρογγυλά γυαλιά». Ο Καβάφης κλείνει

το μυθιστόρημα, τον βλέπουμε καλοντυμένο και αγέρωχο,

αλλά και καταβεβλημένο, λόγω της αρρώστιας του,

να πίνει τσάι γιασεμιού μέσα στο πλοίο με προορισμό τον Πειραιά.

Οπως συμβαίνει και στο ποιητικό έργο του μεγάλου Αλεξανδρινού,

έτσι και στο βιβλίο της Καριζώνη πρωταγωνιστεί η Αλεξάνδρεια,

μια πόλη σαγηνευτική, μυστηριώδης και αινιγματική.

H συγγραφέας δίκην ξεναγού πιάνει τον αναγνώστη από το χέρι

και τον πηγαίνει σε βίλες και αρχοντικά, στο παζάρι και στις

φτωχογειτονιές των φελάχων, στις λέσχες, στα ζαχαροπλαστεία,

στα ιπποδρόμια και στα καζίνα των ξένων, σε πορνεία και σε οάσεις.

Σε κάθε σελίδα του βιβλίου υπάρχουν χρώματα (λουλουδιών,

δέντρων, πουλιών), ήχοι (αυτοκινήτων, αλόγων, μικροπωλητών)

και μυρωδιές (από μπαχαρικά, κοπριά καμήλας, άνθη μυρτιάς,

αραβικά φαγητά), αλλά και μάγοι και θαυματοποιοί και μάντεις,

μα και απόηχοι από τα παραμύθια της Χαλιμάς, παρμένα

από τις Χίλιες και μία νύχτες. Επίσης, διάσπαρτα στο βιβλίο

υπάρχουν τα όνειρα και οι φαντασιώσεις του ήρωα, που δεν

ξέρεις αν πρόκειται για πράγματα που όντως συνέβησαν ή

αποτελούν κι αυτά παραισθήσεις του ερωτευμένου τραπεζικού.

Ο αναγνώστης θα βρει στο Τσάι με τον Καβάφη σασπένς

και ανατροπές, μα κυρίως θα γοητευτεί από τη δεξιοτεχνία

της συγγραφέως να κινεί τους ήρωές της, και κυρίως από τη

δημιουργική ανάπλαση της παλιάς Αλεξάνδρειας, κάτι που

φέρνει στον νου τα αντίστοιχα έργα του Στρατή Τσίρκα

και του Λόρενς Ντάρελ (αν υπάρχει κάτι που ενδεχομένως

μπορεί να ενοχλήσει, αυτό είναι η χρήση και η κατάχρηση

των καλολογικών στοιχείων και κάποιων παρομοιώσεων του τύπου

«Ο λαιμός της έγερνε προς τα πίσω σαν μίσχος σαρκοφάγου

λουλουδιού που πεινούσε», ή «H πόλη ξυπνούσε από το

λήθαργο της νύχτας τινάζοντας την πάχνη των ονείρων από πάνω της»,

αποτέλεσμα ίσως της ενασχόλησης της συγγραφέως και με την ποίηση).

Ακόμη θα μάθει το πώς στο εργαστήρι ενός συγγραφέα διάφορα ιστορικά,

οικονομικά και άλλα στοιχεία σε συνδυασμό με τα γεννήματα της

γόνιμης φαντασίας μπορούν να δημιουργήσουν μιαν άρτια

λογοτεχνικά ιστορία. Διότι, όπως σημειώνει η Κατερίνα Καριζώνη

στον επίλογό της, το Τσάι με τον Καβάφη είναι εμπνευσμένο από

μιαν αληθινή ιστορία που διαδραματίστηκε την ίδια εποχή με το

μυθιστόρημά της. Ως πρώτη ύλη για αυτό χρησιμοποίησε πληθώρα

βιβλίων, κυρίως όμως στηρίχτηκε στο ιστορικό αρχείο της Εθνικής

Τράπεζας στην οποία έχει εργαστεί, συγκεκριμένα στον Φάκελο

Αιγύπτου, αλλά και τη διδακτορική της διατριβή «H ελληνική παροικία

της Αιγύπτου και το τραπεζικό κεφάλαιο, η περίπτωση της Εθνικής Τράπεζας,