Thursday, March 15, 2012

ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ

Στη ένθετη φωτογραφία Βιβή Τουρόγιαννη, Κατερίνα Καριζώνη, Χριστόφορος Κάσδαγλης.


Ονειροπολεί, φαντάζεται, νοσταλγεί, αγαπά, αγωνιά, προβληματίζεται

Στην εκδήλωση της Τεταρτης 14 Μαρτίου 2012 η Βιβή Τουρόγιαννη παρουσίασε τα βιβλία της Κατερίνας Καριζώνη με τα παρακάτω λόγια:

Η πολυγραφότατη Κατερίνα Καριζώνη έχει εκδώσει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιητικές συλλογές, ιστορικά λευκώματα και βιβλία για παιδιά. Κεντρικός άξονας στο πεζογραφικό και στο ποιητικό της έργο είναι η ανάγκη για διατήρηση της μνήμης, τόσο της προσωπικής όσο και της ιστορικής. Διερευνά την παραμόρφωση που μπορεί να επιφέρει στη μνήμη ο χρόνος. Αγωνίζεται να εξιχνιάσει τα μυστικά που καθορίζουν τις αντοχές και τις αντιστάσεις στην ακατάλυτη ροή του. Θεωρεί τη γνώση της ιστορίας -και μάλιστα της ιστορίας πίσω από την ιστορία- διαχρονικό στήριγμα στην αναζήτηση της εσωτερικής μας ταυτότητας. Αντίστοιχα, η άγνοια της ιστορίας αποτελεί πηγή δυστυχίας.

Στο ποίημά της «Δίχως ιστορία» μας λέει:

Όμως κάποτε από άγνωστη αιτία

Θα δικαστείς

Απ’ όλα τα πρόσωπα και τους θεατές

Του παιχνιδιού σου

Στη δίκη θα ομολογήσεις

πως ήσουν κι εσύ ένας συνηθισμένος άνθρωπος

μα δεν θα αθωωθείς

θα καταδικαστείς

να ζεις ανάμεσά μας

δίχως ιστορία.

Μυθιστορήματά της είναι : «Ο άγγελός μου ήταν έκπτωτος» (1997). Η υπόθεση του συμβολικού αυτού μυθιστορήματος διαδραματίζεται στο τέλος του 19ου αιώνα. Όπως αναφέρεται στο σχετικό δελτίο τύπου, «εντρυφεί σε βάθος στον ορθόδοξο μοναστικό βίο και στην καθημερινή ζωή των μοναχών κι έχει τη φαντασμαγορία μιας παλιάς τοιχογραφίας, που αποκαλύπτεται σταδιακά κάτω απ’ το φως των κεριών».

«Βαλς στην ομίχλη» (2001). Μακεδονικός αγώνας, Νεότουρκοι, δερβίσικα τάγματα, μυστικές υπηρεσίες, έρωτες, εγκλήματα, δολοπλοκίες και επιδημίες αποτελούν καθημερινότητα στην ομιχλώδη, πολυεθνική Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ου αιώνα όπου περιπλανιούνται οι δυο κεντρικοί ήρωες, μπλεγμένοι σε μια υπόθεση φόνου, ενώ οι πραγματικές τους ταυτότητες αποκαλύπτονται στον αναγνώστη αιφνιδιαστικά στο τέλος του βιβλίου.

«Μεγάλο Αλγέρι» (2007) Αφορμή για το μυθιστόρημα αυτό της Κατερίνας Καριζώνη υπήρξαν οι πατρικές διηγήσεις για τη Μάνη, την οποία οι πρόγονοι της εγκατέλειψαν εξ αιτίας μιας βεντέτας τρεις γενιές πριν. Η πειρατεία και τα λάφυρά της αποτελούν την αφετηρία του μύθου στον οποίο ο ορατός κόσμος συμπλέκεται με τον αόρατο με φόντο ιστορικά γεγονότα και παραδόσεις της περιοχής. Η ονομασία «Μεγάλο Αλγέρι» αποδίδεται ιστορικά στο Οίτυλο, ορμητήριο των πειρατών.

Με την πειρατεία ασχολείται επίσης και στο βιβλίο της με τίτλο «Ο Μονόφθαλμος και άλλες πειρατικές ιστορίες» (2009). Πρόκειται για δέκα διηγήματα εμπνευσμένα από την πειρατεία στο Αιγαίο από το 13ο έως και το 19ο αιώνα. Οι ήρωες είναι πραγματικά πρόσωπα και η δράση τους ιστορικά τεκμηριωμένη, αλλά οι λεπτομέρειες της προσωπικής τους ζωής είναι δημιούργημα της συγγραφέως. Στο βιβλίο συντίθεται με ζωηρά χρώματα ένα φωτεινό φρέσκο όπου ζωντανεύουν πανέμορφες κυράδες, τυχοδιώκτες και ανδρείοι πολεμιστές, απάνθρωποι δυνάστες και φλογεροί πατριώτες. Το γλαφυρό κείμενο μας παρασύρει σε πειρατικές ναυμαχίες, επιδρομές και λεηλασίες αλλά και μοιραίους έρωτες. Η έρευνα σε ιστορικά και λαογραφικά αρχεία επιτρέπει στη συγγραφέα να οργανώσει την πλοκή του κάθε διηγήματος έτσι ώστε να πείθει για την αξιοπιστία του και να πετυχαίνει τη μέθεξη του αναγνώστη στη συναρπαστική αφήγηση.

Τσάι με τον Καβάφη (2004)

Κατά την προσφιλή της τακτική η συγγραφεύς τοποθετεί το μυθιστόρημά της σε πραγματικές, ιστορικές συνθήκες. Εν όψει της συγχώνευσής της με την Τράπεζα Ανατολής, η Εθνική Τράπεζα, το 1931, είχε στείλει έναν επιθεωρητή της να συντάξει μια μελέτη για την τραπεζική αγορά της Αιγύπτου. Ο επιθεωρητής αυτός- του οποίου το όνομα και τα στοιχεία της προσωπικής ζωής είναι προϊόν μυθοπλασίας- αποτελεί τον κεντρικό ήρωα του μύθου.

Τα πολυτελή παραθαλάσσια θέρετρα της Αλεξάνδρειας, η χλιδή των αριστοκρατικών εστιατορίων και ζαχαροπλαστείων της, οι επαύλεις των πλουσίων της ελληνικής κοινότητας αποτελούν το σκηνικό που μαγνητίζει τον νεοφερμένο τραπεζικό υπάλληλο. Πέρα από την αισθητική αρτιότητα του κοσμοπολίτικου περιβάλλοντος, έντονο ενδιαφέρον τού προκαλεί η πνευματική κίνηση της πόλης. Επισκέπτεται στο σπίτι του τον Κωνσταντίνο Καβάφη και συμμετέχει στις συζητήσεις ανάμεσα σ΄ αυτόν και τους λογοτέχνες φίλους του.

Το μυθιστόρημα αναπτύσσεται σε δυο επίπεδα. Το ένα αφορά στην υπαλληλική ζωή του ήρωα που γίνεται αφορμή για να ενημερωθούμε σχετικά με τις συνθήκες στο κατάστημα της Εθνικής Τράπεζας, για τις κοινωνικές και πολιτικές ιδιαιτερότητες της Αιγύπτου καθώς και για την αιγυπτιακή οικονομία, κυρίως για την καλλιέργεια, την επεξεργασία και την εμπορία του βαμβακιού. Το άλλο αναφέρεται στην ερωτική του σχέση με μια γοητευτική Ελληνίδα βοτανολόγο. Εδώ επίσης, το βαμβάκι παίζει καθοριστικό ρόλο. Πρόκειται για τους σπόρους μιας νέας ποικιλίας του φυτού των οποίων η αναζήτηση προσθέτει στο κείμενο το στοιχείο της αστυνομικής περιπέτειας. Η περιπέτεια αυτή παρασύρει τον αναγνώστη στις αραβικές συνοικίες της Αλεξάνδρειας, στα χωριά των φελάχων, στη Σαχάρα και τις οάσεις της και κορυφώνεται στο τέλος του βιβλίου.

Οι συγγραφείς που τοποθετούν την πλοκή του έργου τους σε προγενέστερες ιστορικές περιόδους διατρέχουν τον κίνδυνο της στείρας αναπαραγωγής της δικής τους εποχής, ντυμένης με γραφικά στοιχεία του παρελθόντος τα οποία παρατίθενται εν είδει πληροφοριών ταξιδιωτικού οδηγού. Η Κατερίνα Καριζώνη αποφεύγει με μαεστρία αυτό το σκόπελο. Η επισταμένη αρχειακή μελέτη και η συγγραφική της ικανότητα της δίνουν τα εφόδια να κατανοήσει σε βάθος τους ρυθμούς της ζωής των χρόνων στους οποίους εντάσσει το μύθο και να αποδώσει πειστικά την πολύχρωμη, πολυπολιτισμική ατμόσφαιρα της Αλεξάνδρειας του μεσοπολέμου.

Σε ένα τόμο με τον τίτλο «ΡΕΣΑΛΤΟ» συγκεντρώνονται ποιήματα μιας περιόδου τριάντα περίπου ετών (1969-2008). Σ΄ αυτά περιλαμβάνονται μερικές από τις πρώτες δημιουργίες της ποιήτριας (η ίδια τα χαρακτηρίζει ποιήματα της εφηβείας), ποιήματα από συλλογές που εξέδωσε από το 1978 και μετά, καθώς και κάποια από την ομότιτλη ανέκδοτη, ακόμα, συλλογή.

Παρ’ ότι τα ποιήματα καλύπτουν ένα μεγάλο χρονικό εύρος, διαθέτουν υφολογική ομοιογένεια. Ο στίχος τους είναι ελεύθερος, σύντομος. Χαρακτηρίζεται από οικονομία στα εκφραστικά μέσα και υφέρπουσα αφηγηματική ένταση. Εκφέρει μια ποίηση εύληπτη, κάποτε υποβλητική, με συνέπεια και συνοχή. Δε συναντάμε θεαματικές εκρήξεις. Το συναίσθημα ενεργοποιείται, αλλά η συγκινησιακή φόρτιση δε φτάνει σε υπερβολές. Η απουσία λεκτικών ακροβατισμών δηλώνει την επιμέλεια για ισορροπία τόσο στη δομή όσο και στο περιεχόμενο. Οπωσδήποτε υπάρχουν επιρροές· η ποιήτρια, όμως, έχοντας αφομοιώσει παραδοσιακές τεχνικές και πειραματισμούς, κρατάει τα στοιχεία που της είναι απαραίτητα και παράγει το δικό της, αναγνωρίσιμο ποιητικό λόγο. Συνθέτει το υλικό της προσεκτικά· δημιουργεί με συγκρατημένο λυρισμό μια ανάγλυφη εικονοποιία όπου καταγράφεται η προσωπική της πρόσληψη του φυσικού κόσμου και της κοινωνίας.

Ονειροπολεί, φαντάζεται, νοσταλγεί, αγαπά, αγωνιά, προβληματίζεται. Δεν αγνοεί τα συλλογικά γεγονότα· αντί να τα σχολιάζει προτιμά να αναδεικνύει τις διαθλάσεις τους στο ευαίσθητο προσωπικό της σύμπαν που οριοθετείται μέσα από διαρκή ενδοσκόπηση και υπέρβαση της αντικειμενικής πραγματικότητας.

Περιπλανιέται σε τόπους άλλοτε ασαφείς, άλλοτε σαφώς οριοθετημένους. Αντιπαραθέτει τη σοφία, την αιωνιότητα της αναλλοίωτης φύσης, στα κατασκευασμένα όρια της πόλης. Οι άνεμοι, οι βροχές, η άπνοια, η λίμνη, η ομίχλη, και κυρίως η θάλασσα, είναι συχνές αναφορές.

Κράτησα το αίμα μου

σιωπή από θάλασσα

για να μ’ ακούσεις

και να ’ρθεις (Ανεξάντλητα καλοκαίρια)

Αργά τα βράδυα

πνίγομαι στις οριζόντιες βροχές (Πλημμύρες)

Θυμήσου

τους φθινοπωρινούς κολυμβητές

στις έρημες θαλασσογραφίες του Αιγαίου (Της Θάλασσας)

Διερευνά την οδύνη της απώλειας, το φόβο της απουσίας των αγαπημένων προσώπων, το πένθος του θανάτου. Και, βέβαια θάνατος δεν είναι μόνο το βιολογικό τέλος αλλά και ο συμβιβασμός των αμφισβητιών και των εξεγερμένων, η απομυθοποίηση των συμβόλων, η ανία της επαναλαμβανόμενης καθημερινότητας.

Αυτά τα σώματα συμμερίζονται το θάνατο,

έχονται και φεύγουν (Ανεξάντλητα καλοκαίρια)

…ανάμεσα απ’ τα έπιπλα

και τα άλλα νεκρά ζώα του σπιτιού

βιαστικά τοποθετώ τους δείκτες του ρολογιού μου

στη συμβατική ώρα (Πρωινό ξύπνημα)

Πάνε τόσα χρόνια

έχω ξεχάσει πια

μου φτάνει λίγο φως στο κρεβάτι

για να διαβάζω πριν κοιμηθώ

μπορώ να ελπίζω σ’ έναν θάνατο

λιγότερο επικίνδυνο (Πάνε τόσα χρόνια)

Η Θεσσαλονίκη, γενέθλια πόλη, πόλη των εφηβικών και των ώριμων χρόνων, γίνεται πηγή έμπνευσης.

Εύοσμος, Μενεμένη, Νέο Κορδελιό

Αυτά τα ονόματα δεν έχουν προορισμό

αυτές οι συνοικίες δεν έχουν πέρασμα (Ο τροχός του Τζάκερναουτ)

Περαία- Μπαξέ Τσιφλίκ- Αγία Τριάδα

θυμάσαι;

Ήταν πιο ανάλαφρα τα χέρια μας στην καταχνιά (Θέρετρα 1985).

Επίσης, πηγή έμπνευσης είναι τα παιδικά παραμύθια. Ήρωες παραμυθιών πρωταγωνιστούν σε πολλά ποιήματα. Ανάμεσά τους ο Πινόκιο, ο Γκιούλιβερ, η βασίλισσα του χιονιού και, βέβαια, η Αλίκη της χώρας των θαυμάτων. Στο ποίημα «Το ραντεβού με την Αλίκη» διαβάζουμε:

Ίσως να μη θυμόμασταν πια

το ραντεβού με την Αλίκη

ίσως να’ ταν κι αυτό μια πρόφαση

μέσα στις άλλες .

Τα προσφιλή θέματα της ποιήτριας ανακεφαλαιώνονται με πυκνή, ώριμη γραφή στα πιο πρόσφατα ποιήματά της που θα συμπεριληφθούν στην υπό έκδοση συλλογή με τίτλο «Ρεσάλτο».

Εύλογη είναι η απορία για την επιλογή από την ποιήτρια του τίτλου αυτού που παραπέμπει σε θορυβώδεις πειρατικές εφορμήσεις, όταν εκείνη χαμηλόφωνα αποκαλύπτεται στον αναγνώστη προκειμένου να μοιραστεί μαζί του το ταξίδι στην αυτογνωσία.

Την εξήγηση της αντίφασης αυτής, τη διευκρίνιση σχετικά με την αντιστοιχία ανάμεσα στον τίτλο και στο περιεχόμενο, τη δίνει η ίδια στo διήγημά της «Το βασίλειο του Καψή»: «Για να κάνεις ρεσάλτο έπρεπε ν’ ανάψεις πρώτα το μπουρλότο της δικής σου ψυχής. Ν’ αποκαλυφθεί ο άγριος πυρήνας της. Να καείς ο ίδιος κι ύστερα να κάψεις και τους άλλους».

3 comments:

ο δείμος του πολίτη said...

Πολύ ωραίο...

Eleni Tsamadou said...

Πολύ ωραία παρουσίαση. Ζεστή, φιλική, ουσιαστική.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ said...

Σας ευχαριστώ πολύ .Κυρίως σ΄ ευχαριστώ εσένα Ελένη που ήρθες.Είμαι στη διάθεσή σου για οποιαδήποτε βοήθεια στη Θεσσαλονίκη.