ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟΥ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΡΤΑΣ

H  τέχνη  της  συγγραφής

Για  να  ορίσουμε   τι  είναι  η  τέχνη  της  συγγραφής  πρέπει  να  ξεκινήσουμε   απ΄ το  ερώτημα  γιατί  γράφει  κανείς , τι  τον  ωθεί  σ΄ αυτήν  την   δραστηριότητα  που  είναι  στην πραγματικότητα    και  μια  ολόκληρη   νοοτροπία   και  στάση  ζωής. Θα  επιχειρήσω  λοιπόν    να  δώσω  κάποιες  απαντήσεις.

1.Γράφουμε  από  εσωτερική  παρόρμηση. Γιατί  κάτι  μέσα  μας  μας   σπρώχνει  να  καταγράψουμε  και  να  περιγράψουμε  αυτά  που  βλέπουμε  γύρω  μας  αλλά  και  φανταζόμαστε  ότι  υπάρχουν   πέρα  απ΄ αυτά  που  βλέπουμε  .

2.Γράφουμε  γιατί  η   κοινωνική   πραγματικότητα   είναι  δυσάρεστη  και  πνιγηρή  , ο  ζωτικός  χώρος  γύρω  μας  ελάχιστος  και  γράφοντας   έχουμε  την  αίσθηση  ενίοτε  και  την  ψευδαίσθηση   ότι    τον  διευρύνουμε   και  τον  απελευθερώνουμε.

3. Γράφουμε  για  να  διαμαρτυρηθούμε  , να  αντισταθούμε  , να  πούμε  αυτά   που    οι  κοινωνικές  συνθήκες   συχνά   δεν  μας   επιτρέπουν,     γράφουμε   για   να  καταγγείλουμε .

4. Γράφουμε  για  να  ακουστεί  η  φωνή  μας  , ν΄αποκτήσουμε  ένα  δημόσιο  βήμα  και  μια  γέφυρα  επικοινωνίας   με  τον  συνάνθρωπο-στην  προκειμένη  περίπτωση    τον   αναγνώστη.

  

5. Γράφουμε  για  να  παρηγορηθούμε , να  θωπεύσουμε   και     να  γιατρέψουμε  τις  πληγές  μας   , καθώς  η γραφή  λειτουργεί  και  ιαματικά  για  τον   συγγραφέα  και  τον  αναγνώστη.

6.Γράφουμε  για  να  ξεκαθαρίσουμε  τα  πράγματα   , να  τα  βάλουμε  σε  μια  σειρά  ,  να  κατανοήσουμε  τα   προβλήματα   που  μας  ταλανίζουν  και είναι  τις  περισσότερες  φορές  συγκεχυμένα  μέσα  μας. Βάζουμε   σε  τάξη   το  εσωτερικό   και  το  εξωτερικό  μας  κόσμο.

7.Γράφουμε  για  να  γοητεύσουμε  κάποιον,  ή  κάποιους , για  να  ασκήσουμε  την    επιρροή   μας  πάνω   τους  , για  να  τους  δείξουμε  πόσο  πολύ   αξίζουμε.

8.Γράφουμε  για  να  επιβεβαιωθούμε  στον  ίδιο  μας  τον  εαυτό  , να  μετρήσουμε  τις  δυνάμεις  μας   και  να  εκτιμήσουμε   τις  ικανότητές  μας , το πνευματικό  μας  δυναμικό  .

9.Γράφουμε  για  να  νικήσουμε   το  χρόνο ,  ν΄ αφήσουμε  το  αποτύπωμά   μας  στον  κόσμο   και  ακόμα   περισσότερο  να   υπερβούμε  τη   φθορά  και  το  θάνατο.

10 .Γράφουμε  για  να  αποκτήσουμε  ένα   λόγο  ύπαρξης, μια  ισχυρή   δικαιολογία   για  την  έλευση  μας   σ΄ αυτόν  τον  κόσμο  .

11.Γράφουμε  για  να  ανυψωθούμε  πνευματικά  ,  να  καλλιεργήσουμε  το  πνεύμα  μας  και  τον  εσωτερικό  μας  κόσμο.

  

12.Γράφουμε  για  να  διαφέρουμε  , να  αντισταθούμε  στην  ομοιομορφία   που  μας  υπαγορεύει   η   κοινωνική    πραγματικότητα και  να  αισθανθούμε  την  χαρά  της  διάκρισης.

13.Γράφουμε  για  να  καταξιωθούμε , να  αποσπάσουμε  τον  έπαινο , το χειροκρότημα  , την  κοινωνική  αποδοχή από  τους  άλλους.

14.Γράφουμε  για  να   βρούμε  μια  απάντηση  στα  υπαρξιακά  ερωτήματα   που  ταλανίζουν  την ανθρώπινη   ψυχή .

15.Γράφουμε  γιατί  δεν  γίνεται  αλλιώς.

Θα  μπορούσαν  να  διατυπωθούν  άλλοι  τόσοι  λόγοι  για  τους  οποίους   αποφασίζει  κανείς  να  εμπλακεί  στην  περιπέτεια  της  λογοτεχνικής  γραφής .Κατά  την    άποψη   μου  αυτοί  είναι  οι  πιο  σημαντικοί  , αν  και  κάθε  συγγραφέας   μπορεί  να   προτάξει   τα  δικά του   κίνητρα  και  να  δώσει  τις  δικές  του   ερμηνείες  για  τα βαθύτερα  αίτια  που  τον  οδήγησαν   στην  συγγραφική  δραστηριότητα  .

                     Ας  εξετάσουμε   όμως  τώρα    το  πώς  γράφει  κανείς . Ο Πεντζίκης  είχε  πει  κάποτε   σ΄ έναν  συγγραφέα    που  παραπονιόταν  ότι  δεν  είχε  καινούργιες  ιδέες  για  να  γράψει ,  το  εξής. Δεν   γράφουμε  με  ιδέες  , γράφουμε  με   συναίσθημα. Κι  ας  δούμε  τι  σημαίνει  αυτό.

 Την  λογοτεχνία   την  γράφουμε   με  το  συναίσθημα. Αυτή   είναι  και    βασική   αρχή  στην  λογοτεχνική  γραφή . Η  λογική  και  η  γνώση   συμμετέχουν   δευτερευόντως  και  βοηθητικά . Με  γνώση  και  λογική   μπορούμε  να  γράψουμε  ένα  επιστημονικό   βιβλίο , ένα  δοκίμιο  ή  μια  ιστορική  μελέτη,  όχι  όμως  ένα  μυθιστόρημα  , ένα  παραμύθι  ή  ένα  ποιήμα. Η  λογοτεχνία  απαιτεί  την  κινητοποίηση  του  θυμικού  , του  συναισθήματος , της  μνήμης , της φαντασίας ,   των  αισθήσεων   κι ολόκληρου  του  ψυχικού  κόσμου  του  συγγραφέα.

Υπάρχει  μια  συνηθισμένη  έκφραση  στους  λογοτεχνικούς   κύκλους     που  όμως  είναι  πολύ  καίρια  για  το  πώς  πρέπει  να  γράφεται   ένα  λογοτεχνικό  κείμενο  . Λέμε  λοιπόν  εμείς   οι  συγγραφείς   :  ένα    κείμενο  για  να  είναι  καλό    πρέπει  να   έχει  αίμα. Δηλαδή  ο συγγραφέας  πρέπει     να  έχει   ενσταλάξει  το  αίμα  του  στις  λέξεις  που  χρησιμοποιεί. Ή  αλλιώς     να  έχει   καταθέσει   τον  εσωτερικό    του  κόσμο  μέσα  στο  βιβλίο  . ΄Ετσι  αποτιμάται  η  αξία  ενός  λογοτεχνικού  έργου    κι   όχι  με  τα  μέτρα  των  φιλολόγων   δηλαδή   την  χρήση  της  γλώσσας  , την  σύνταξη  , τη  στίξη   , ή ακόμα  και   την  ευκολία   στη    γραφή .Είναι  βέβαια   σημαντικά  όλα   αυτά  τα πράγματα  , αλλά  δεν  δίνουν   την  λογοτεχνική  πνοή    σ΄ ένα  κείμενο. ΄Ένα  λογοτεχνικό   βιβλίο    που  δεν  έχει συναίσθημα είναι   νεκρό    ακόμα  κι  αν  είναι   καλογραμμένο . Δεν  πετυχαίνει   τον  στόχο  του   που  είναι   η   μαγεία  της   έντεχνης  αφήγησης  και  βέβαια    η συγκίνηση   που    προκαλεί  στον   αναγνώστη.

Κι   εδώ   θα   αναφερθώ    σ΄έναν  μεγάλο  συγγραφέα   τον  Ντοστογιέφσκυ  που  όταν    κάποτε  τον  επισκέφτηκε   ένας  φοιτητής  και  του  έδειξε  τα  ποιήματά  του ,  του  είπε   τα  εξής :  Έχετε  πονέσει   αγαπητέ  μου; Αν  δεν  έχετε  πονέσει  , δεν  μπορείτε  να  γράψετε  ποίηση.  Ο  πόνος  λοιπόν  είναι  ένα   επίσης  πολύ  σημαντικό  συστατικό  στοιχείο  του συγγραφικού   τεμπεραμέντου.  Γράφουμε  λοιπόν  κατά  κανόνα  καλύτερα  όταν  πονάμε ,  όταν  δοκιμαζόμαστε , όταν   βιώνουμε  μια  τραυματική  εμπειρία .Ειδικά  για  την  ποίηση   ο  πόνος  είναι  βασική   προυπόθεση  για  να  προκύψει  ένα  υψηλά  αισθητικό    έργο, για  να  πραγματοποιηθεί   η   ποιητική   υπέρβαση   , η  μετουσίωση   του  ονείρου   σε  γραπτό   λόγο .΄Ενας  χαρούμενος  άνθρωπος  δεν   έχει  λόγο  να  γράψει , έχει  μπροστά  την  μια  ευχάριστη  πραγματικότητα   την  οποία  καλείται   να    απολαύσει .Πότε  γράφει    κανείς ;  Πότε  κλείνεται  στο σπίτι  του  ή  στον  εαυτό του  και  γράφει;  Όταν   τα   πράγματα  δεν  πάνε  καλά  γύρω του   , όταν   στερείται  από  κάποιο  αντικείμενο   ή  κάποιο   πρόσωπο   πoy 

αγαπάει   , όταν  βιώνει   την  απώλεια  και  τη  μοναξιά . Τότε  μπαίνει   στη  διαδικασία   της  γραφής, η  οποία  δεν  είναι  πάντα  ευχάριστη  υπόθεση . Η  γραφή  απαιτεί  μόχθο  , συχνά  τεράστιο , απαιτεί   αναχωρητική  διάθεση    , προϋποθέτει  ασκητική  στάση  ζωής   .Πρέπει  να  στερηθείς  πολλά  για  να  γράψεις.Να  στερηθείς   έναν  ωραίο  περίπατο , μια  ηλιόλουστη  μέρα, έναν  καφέ  με  τους  φίλους  σου  , μια εκδρομή  με  την παρέα  σου.Αντίθετα   όταν γράφεις  πρέπει  να  συγκεντρώνεσαι  στο  θέμα  σου, να  παραμένεις  στον   φανταστικό   κόσμο  που  δημιουργείς  και  να  ξεκόβεσαι  από  τον  αληθινό. Αυτό  βέβαια  δεν  είναι  καθόλου  ευχάριστο  για  τον  συγγραφέα. Η  συγγραφή  απαιτεί   θυσία  απ΄ την  πραγματική  ζωή  και  αυτή  η  θυσία  δεν  είναι  πάντα  εύκολη . Η  συγγραφή  απαιτεί  γενναιότητα  γι΄ αυτό  και  δεν  είναι  πολλοί  οι  πραγματικοί  δημιουργοί   στην  λογοτεχνία .          

Η   συγγραφική   δραστηριότητα  προυποθέτει   βέβαια  κι  άλλες  παραμέτρους  ,  όπως  η  ικανότητα  να  επινοείς  μύθους ,  δηλαδή   μυθοπλασία ,  αφηγηματική  ικανότητα  μιλώντας  πάντα  για  την  πεζογραφία  ,  αρχιτεκτονική  του  έργου   ,  σωστό   χρόνο  ή   τάιμιγκ   του  αφηγήματος,   συνθετική  ικανότητα  ,   γλωσσική  ευχέρεια ,   σασπένς  αν πρόκειται  για  αστυνομικό   μυθιστόρημα  ,   ανατροπές ,   σκηνοθετική  δυνατότητα  ,  ευρηματικούς  διαλόγους    κι  ένα  σωρό   άλλες  λεπτομέρειες  που  όλες  μαζί  συνιστούν  μια  μεγάλη  αφήγηση. 

Αν  πάμε  και   στην  ποίηση , εκείνο   που   χρειάζεται  είναι    η  μετουσίωση  ,η   υπέρβαση ,η   οικονομία   του  λόγου, η  σωστή  αριθμητική  των  λέξεων ,η   μουσική  αντίληψη  της   γλώσσας , η  αίσθηση  του  καίριου  και  του  σημαντικού  και  άλλα . Στην ποίηση  βέβαια  απαραίτητη  είναι  και  η  έμπνευση  και  η   ακαριαία   σύλληψη  της   ιδέας   ή  της  εικόνας   και  η  άμεση  μεταφορά  της   στο  χαρτί . Στο μυθιστόρημα  οι  διαδικασίες  είναι  πιο αργόσυρτες , απαιτείται  μεν  η   έμπνευση, αλλά   οι  χρόνοι  επεξεργασίας    είναι  πιο  ελαστικοί  .Η  ιστορία  χτίζεται  προσεκτικά, συχνά     σε  πολλά  επίπεδα  , κάποια  κεφάλαια  γράφονται  και  ξαναγράφονται   , οι χαρακτήρες   διαμορφώνονται  σταδιακά  . Το  μυθιστόρημα  χρειάζεται  χρόνο  , αντοχή  , υπομονή  και  επιμονή . ΄Ένα  μέσο  μυθιστόρημα  χρειάζεται  κατά  κανόνα  ένα  με  δύο  χρόνια  για  να γραφτεί  .΄Ένα  άλλο   ενδιαφέρον  φαινόμενο   που  συνδέεται  με   την  διαδικασία  της  συγγραφής   είναι    το  φαινόμενο   της  αυτονόμησης  των  ηρώων . Τι  σημαίνει  αυτό;  Ότι  από  ένα  σημείο  και  πέρα   οι ήρωες  αποκτούν  δική  τους  υπόσταση  κι  αρχίζουν  να  κινούν  μόνοι  τους  τα  νήματα   της  ιστορίας. 

Ο  συγγραφέας  γίνεται    ένα  απλό  μέσο  ή  ένα   φερέφωνο  αυτής  της  αυτόνομης πορείας    των  προσώπων   και  των   πράξεών   τους, ένας   απλός   παρατηρητής    .  Μου έχει  τύχει  να  αρχίζω  μια   ιστορία   έχοντας    υπόψη   μου  μια  συγκεκριμένη    πλοκή   και  κατά  τη διάρκεια  της  συγγραφής  οι  ήρωες  να  αποφασίζουν  κάτι  άλλο ,     να   ανατρέπουν   όλα  τα  δεδομένα  και  να  καταλήγουν   σε  τελείως  διαφορετική  εκδοχή  .Όπως  και  να  έχουν   τα  πράγματα πάντως   η συγγραφική  δραστηριότητα  απαιτεί   συνεχή  απασχόληση ,  ακατάπαυστη   εργασία,  μελέτη  των  έργων  των  άλλων  συγγραφέων , έρευνα , αφοσίωση  , ασκητικό  τρόπο  ζωής , προσωπικές   θυσίες  και  πολλές  φορές  απώλειες για  χάρη   της  γραφής  .Δυστυχώς  ο  κανόνας   σ΄ αυτή   τη  δουλειά  είναι  ότι  όσο  περισσότερο  κόβεις   απ΄ την  πραγματική  ζωή  , τόσο  περισσότερο  κερδίζεις   στην   Τέχνη. Και  αυτό  σημαδεύει   την προσωπική  ζωή  των  συγγραφέων   που  αν  την  ψάξετε προσεκτικά   θα  βρείτε   πολλά  σκοτεινά  σημεία  και  κενά   και ακόμα  πιο   πολλά  προσωπικά   αδιέξοδα  και   τραύματα.

Κατερίνα  Καριζώνη