Όπως είχα ήδη επισημάνει στην προηγούμενη συλλογή του « Την πιο μεγάλη χώρα» , έτσι κι εδώ ο ποιητής επιχειρεί ένα ιδιόμορφο παιχνίδι με τις λέξεις και την σιωπή, τον στίχο και την παύση του , τον λόγο και τα αποσιωπητικά του . Αυτά που λέγονται συνήθως είναι πολύ πιο λίγα από τα άλλα που δεν λέγονται και είναι κρυμμένα στη σιωπή , πίσω απ΄ τις λέξεις . Εκεί αλιεύει ο Στέλιος Λουκάς το υλικό του και σ΄ αυτά στοχεύει η ποιητική γραφίδα του . Ο ποιητής είναι κρυπτικός χωρίς όμως να είναι ακατάληπτος. Χρησιμοποιεί τον συμβολικό λόγο για να ιχνηλατήσει τον χάρτη της σιωπής που απλώνεται ανάμεσα στις συμβατικές σημασίες , στις καθημερινές λέξεις, στις ανθρώπινες συνομιλίες . Μήπως όμως αυτή δεν είναι και η βαθύτερη λειτουργία της ποίησης , να συλλαμβάνει το άρρητο και να του προσδίδει συγκεκριμένη σημασία , να το μετουσιώνει σε νόημα και να το αποκαλύπτει χρησιμοποιώντας την δική της γλώσσα και αισθητική ;
Σε μια τέτοια ποίηση φυσικά αρμόζουν η οικονομία του λόγου , η λιτότητα της έκφρασης και η συνθετική γραφή . Έτσι είναι και η ποίηση του Στέλιου Λουκά . Οι λέξεις μετατρέπονται σε κώδικες που εξυπηρετούν τις ανάγκες της συμβολικής γραφής, σε κλειδάριθμους που απηχούν δικές τους σημασίες . Οι στίχοι είναι συχνά επιγραμματικοί. Ο λόγος περιεκτικός και πολυεπίπεδος. Τα ποιήματα μοιάζουν με μαθηματικές εξισώσεις που στηρίζονται στην αρμονία των λέξεων , των ήχων και των παύσεών .
«Γράφω όταν ματώνει η μνήμη
γράφω όταν η σιωπή αντιστέκεται .»
Στο παιχνίδι του λόγου με τη σιωπή λοιπόν , έρχεται να προστεθεί και το παιχνίδι της μνήμης. Τι είναι όμως η μνήμη και τι θέση κατέχει στην εν λόγω ποίηση . Στο εισαγωγικό σημείωμα που παραθέτει στην αρχή του βιβλίου ο Στέλιος Λουκάς αναφέρει τα εξής :
«΄Όλα κατάγονται απ΄ τη μνήμη .Όλα ξεκινούν από τη μνήμη και όλα επιστρέφουν στην μνήμη .Εάν η πιο μεγάλη χώρα είναι η Σιωπή , η μνήμη είναι ο ήλιος αυτής της χώρας.»
Νομίζω ότι ο ποιητής σ΄αυτό το μικρό τσιτάτο του μας δίνει το στίγμα της ποίησής του , αλλά και την προσωπική του αντίληψη για τη μνήμη .
Η μνήμη αποτελεί ένα τεράστιο , ίσως το πιο πολυσυζητημένο κεφάλαιο στην λογοτεχνία και κυρίως στην ποίηση . Η μνήμη είναι το πρωταρχικό υλικό που συλλέγει ο ποιητής , ο συγγραφέας και ο καλλιτέχνης , η μεγάλη δεξαμενή μέσα από την οποία αναδύονται οι εικόνες , οι φόβοι , τα κρυφά συναισθήματα , οι πληγές , οι ενοχές , το βαθύτερο , ίσως και το πιο ευάλωτο υλικό της ψυχής . Το υπέδαφος βέβαια αυτού του σκοτεινού και συχνά ανεξερεύνητου κόσμου είναι η σιωπή . ΄Ετσι λοιπόν πολύ εύστοχα συνδέει και ο Στέλιος Λουκάς τη μνήμη με τη σιωπή και δημιουργεί τους δυο βασικούς πόλους γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η ποίησή του .
Η μητέρα μου
Μ΄ επισκέπτεται κάθε μέρα
Χαμογελώντας
Μέσα σ΄ ένα μεγάλο ψάθινο καπέλο
Μαζεύει βύσσινα
Κι έπειτα περνά από όνειρο σε όνειρο
Κερνά ανθρώπους που έχω ξεχάσει
Με το πρώτο σκοτάδι
Χάνεται
Από μια μικρή πόρτα της μνήμης.
Σ΄ αυτό το ποιήμα που μου αρέσει πάρα πολύ , διακρίνουμε και μια άλλη λειτουργία της μνήμης . Η μνήμη αποτελεί την πόρτα την σκοτεινή πύλη για να περάσουμε στο επέκεινα. ΄Ετσι το δίδυμο μνήμη -σιωπή συνδέεται και με την έννοια του θανάτου , του άλλου αόρατου και μυστικού κόσμου που κινείται στις παρυφές του πραγματικού ως μια δεύτερη και μαγική του διάσταση . Ο κόσμος των νεκρών άλλωστε είναι ταυτόσημος με τη μνήμη , είναι απέραντος και χαώδης , είναι σκοτεινός και βυθισμένος στη σιωπή του. Και συνδέεται μυστικά με τα όνειρα.
Αν μου ζητούσαν να κατονομάσω τα κλειδιά της ποίησή του Στέλιου Λουκά θάλεγα τα εξής : Μνήμη , σιωπή, θάνατος, λέξη , χώμα , θάλασσα. Αν οι ποιητικές λέξεις γεννούν πουλιά , ο ποιητής τις συλλέγει μέσα απ΄ το χώμα . «Απ΄το χώμα βγάζουμε τις λέξεις μία μία, λέξεις γαρίφαλα και γιασεμιά . Όμως οι λέξεις δεν είναι ευτυχισμένες στο στόμα του ποιητή, του πιο απελπισμένου απ΄ τους απελπισμένους για να χρησιμοποιήσω έναν στίχο του ίδιου. Ωστόσο σ΄ αυτό το σκοτεινό και μελαγχολικό ποιητικό σκηνικό , έρχεται συχνά ένα φως , έρχεται η θάλασσα που αναπνέει δίπλα μας .Φέρνει την αίσθηση του ταξιδιού , τον ανοικτό ορίζοντα , φέρνει τον ήλιο και τον ουρανό , φέρνει τα ποιήματα με την μορφή μικρών πουλιών, φέρνει το άρωμα ενός μακρινού παραδείσου.΄Ετσι το φυσικό τοπίο γίνεται ο αντίποδας του σιωπηλού και ερεβώδους κόσμου της μνήμης.
Κι εδώ θα ήθελα να κάνω και μια άλλη επισήμανση . Ο Στέλιος Λουκάς αν και Θεσσαλονικιός φανατικός υπέρμαχος της πόλης και της ιδεολογίας της δεν φαίνεται να στοιχειώνεται απ΄ αυτήν . Τα ποιήματα του δεν φέρουν το χαρακτηριστικό της εντοπιότητας . Η θάλασσα , ο ουρανός , ο κήπος , τα πουλιά , το γιασεμί , τα κυκλάμινο , το ρόδι , τα αστέρια, η βροχή τον απασχολούν πολύ περισσότερο από το αστικό τοπίο , την πόλη και τους συμβολισμούς της . Η αίσθηση του άστεως μάλλον πλανάται στο βάθος των στίχων , ενώ εκείνο που προέχει και προκαλεί τις ποιητικές εικόνες είναι οι μεταμορφώσεις της φύσης και όχι ο περίκλειστος και οικείος μικρόκοσμος της πόλης. Αυτό βέβαια μπορεί να εκληφθεί και ως πλεονέκτημα , διότι η πραγματική ποίηση οφείλει να απευθύνεται σε όλους πέρα από τα στενά χωρικά και χρονικά της πλαίσια και τους άλλους κοινωνικούς προσδιορισμούς και περιορισμούς.
Συνοψίζοντας θα λεγα λοιπόν ότι στην τελευταία συλλογή του ο Στέλιος Λουκάς έχει κάνει σημαντικά βήματα κι έχει βελτιώσει την ποιητική του γραφή και τεχνική . Και να επαναλάβω κάτι που το έχω διαπιστώσει σε διαφορετικές και συχνά εκ διαμέτρου αντίθετες περιπτώσεις ποιητών και συγγραφέων . Γράφουμε όπως είμαστε . Τα κείμενα είναι οι καθρέφτες που αντανακλούν την εικόνα μας στην πραγματική ζωή . Ο Στέλιος Λουκάς είναι ένας άνθρωπος που διακρίνεται για τη σεμνότητα , το ήθος και την πνευματικότητά του . Η ποίησή του απηχεί ακριβώς αυτές τις αρετές . Είναι μετρημένη , αλλά όχι αδύνατη , εύστοχη και γι΄ αυτό όχι φλύαρη και πληθωρική , ουσιαστική χωρίς να είναι πομπώδης , έχει τη χάρη της απλότητας χωρίς να υστερεί σε νόημα και βάθος , έχει τις αρετές του επιγράμματος αλλά όταν χρειάζεται , απλώνεται για να μας δείξει τις πολλαπλές διαστάσεις της λέξης αλλά και το εύρος της ποιητικής σιωπής. Είναι διάφανη και ξεκάθαρη χωρίς να είναι κοινότυπη. Κι έχει συναίσθημα .Είναι συνεπώς αυθεντική .
No comments:
Post a Comment