Monday, January 12, 2009

Ποίηση και Μαθηματικά

Με πολλή χαρά ξαναδιαβάζω την συγκρεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του Μανώλη Ξεξάκη. Βιβλίο καλαίσθητο των εκδόσεων Σύγχρονοι Ορίζοντες με μια εικόνα του Αλέκου Φασιανού στο εξώφυλλο.Ποιήματα τριάντα και κάτι χρόνων του φίλου μου ποιητή Μανώλη που από τότε με είχαν γοητεύσει με την παράξενη τρυφερότητα και αισθητική τους.Ο Μανώλης Ξεξάκης συνδιάζει αριστοτεχνικά τον ποιητικό με τον μαθηματικό λόγο -μαθηματικός κατά κόσμον ο ίδιος, αλλά επί της ουσίας ποιητής- γράφει τα ποιήματά του ως εκφωνήσεις μαθηματικών ασκήσεων.Για μένα βέβαια τα μαθηματικά και η ποίηση είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.Διότι και οι δυο "τέχνες" στηρίζονται στα σύμβολα , στους αριθμούς τα μαθηματικά , στις λέξεις τα ποιήματα . Και οι δυο τομείς χρησιμοποιούν ως βασική τεχνική τους την αφαίρεση . Η έννοια του συμβόλου- αριθμού είναι απόλυτα αφαιρετική .Το ίδιο και η έννοια της ποιητικής λέξης , η οποία λειτουργεί πάντα συμβολικά και πέρα από την συμβατική σημασία της . Και οι δυο τομείς τέλος επιδιώκουν την αρμονία που είναι αποτέλεσμα μαθηματικών χειρισμών αλλά και ποιητικών συνδιασμών και ισορροπιών του γλωσσικού υλικού. 'Οπως σημειώνει και στο βιβλίο του ο Μανώλη Ξεξάκης. Το μέτρο είναι μια άλλη εικόνα του ορισμού .Το αγκίστρι με το οποίο ψαρεύουμε το άγνωστο. Η αρχική σκέψη βέβαια μας παραπέμπει στους αρχαίους φιλοσόφους και στην συγκεκριμένη περίπτωση στον πυθαγόρειο Φιλόλαο Κροτωνιάτη .
Και να ένα δείγμα γραφής του ποιητή.

Ο ΙΠΠΕΑΣ

Ιππέας διανύει 12,5 χλμ την ώρα
και καταδιώκει πεζό που αναχώρησε
πολλά χρόνια πριν και περπατεί ακόμη.
Μετά από πόσες ώρες ο ιππέας θα φτάσει τον πεζό
και σε ποια απόσταση
από το σημείο της αναχωρήσεώς του θα τον φονεύσει;

..............................................


Μαθηματικά και ποίηση λοιπόν πάνε μαζί στο βιβλίο του Μανώλη Ξεξάκη αλλά πάνε μαζί και στην τέχνη και στη ζωή.
Βέβαια τα μαθηματικά διαπερνούν και διέπουν κι άλλες μορφές λόγου , όπως το παραμύθι και το μυθιστόρημα.Το παραμύθι είναι η λογοτεχνική εκδοχή μιας καλής μαθηματικής εξίσωσης.Η λύση της είναι το τέλος της ιστορίας.Ο Αινστάιν συμβούλευε τους φοιτητές του να διαβάζουν παραμύθια για να γίνουν καλοί επιστήμονες.Γιατί το παραμύθι στηρίζεται στα σύμβολα , όπως και η ποίηση .Το παραμύθι είναι αφαιρετικό-δεν ασχολείται με τις λεπτομέρειες και την ψυχογραφία των ηρώων - και κινείται πάνω σε σταθερούς κώδικες.Καλό κακό , άσχημο , όμορφο, άσπρο , μαύρο.Στο μυθιστόρημα πάλι τα μαθηματικά έχουν να κάνουν με την αρχιτεκτονική των κειμένων , τον αριθμό των λέξεων και τις ισορροπίες των κεφαλαίων . Όπως και νάχει λοιπόν τα μαθηματικά και η λογοτεχνία συμπλέκονται και συνεργάζονται αντίθετα από τις απόψεις εκείνων που τα θεωρούν εκ διαμέτρου αντίθετα πεδία.

8 comments:

Anonymous said...

Καλημέρα σας !
"Ποίηση και μαθηματικά"
Καταπληκτικό !!!
Με κίνδυνο να παρεξηγηθώ θα ελεγα Ελληνική ποίηση και μαθηματικά !
Γιατί, απ' ο,τι γνωρίζω , η Ελληνική γλώσσα ειναι η μόνη στον κόσμο που :
1/ Καταγράφει φευγαλέα συναισθήματα !
2/ Αποδίδει κάθε εννοιολογική απόχρωση !
3/ Διέπεται απο μαθηματική αρμονία
4/ Μεταφράζεται σε γεωμετρικές παραστάσεις !
5/ Ενδύει λεκτικά κάθε αοριστία! (π.χ. Δεν περνάτε καμμιά μέρα απο το σπίτι, να πάμε πουθενά να φάμε τίποτα;)..
..και που το σημαίνον (λέξη) και το σημαινόμενον (εννοια, ιδέα, κατάσταση) εχουν αιτιώδη σχέση !
Ι.Β.Ντινόπουλος

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ said...

Νομίζω πως είναι ο καλύτερος ορισμός για την ελληνική ποίηση που άκουσα ποτέ .Πράγματι έχουμε μεγάλη παράδοση σ΄ αυτήν.Τα δύο Νόμπελ που πήρε η Ελλάδα ήταν στην ποίηση.Όσο για τα μαθηματικά και τον έντεχνο λόγο πάνε πάντα μαζί .Έπειδή έχω ασχοληθεί πολύ με το είδος , θάλεγα ότι είναι τόσο αυστηρή η εφαρμογή των μαθηματικών στην λογοτεχνία που φτάνει μια λέξη για να ανατρέψει ένα ποιήμα , ή να γκρεμίσει ένα ολόκληρο κεφάλαιο σ΄ ένα μυθιστόρημα.Όταν γράφω έχω την αίσθηση ότι κάποιος πίσω από μένα καταστρώνει μαθηματικές εξισώσεις αλλά και στήνει μουσικές παρτιτούρες. Και το περίεργο.Ούτε με τη μουσική είχα ποτέ καλές σχέσεις , με τα μαθηματικά δε ήμουν μια σκέτη καταστροφή.

Thalassini said...

Πολύ όμορφη πρόταση Κατερίνα μου. Θα ζητήσω να μου το φέρουν γιατί ως γνωστό δε πολυβγαίνω από το σπίτι!
Νομίζω ο αριθμός, το μέτρο, το όριο που κουβαλάει αποτελεί βασικό συστατικό κάθε τρόπου έκφρασης.
Είναι όντως σα μια παρτιτούρα που έστω και μια λάθος νότα από λάθος μέτρημα μπορεί να φαλτσάρει όλο το κείμενο. Βέβαια πολλές φορές και τα φάλτσα έχουν τη χάρη τους..!
Φιλιά πολλά και καλημέρα από τη πολύ βροχερή Αθήνα!

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ said...
This comment has been removed by the author.
ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ said...

Καλημέρα Θαλασσινή μου από την επίσης βροχερή Θεσσαλονίκη. Κι εγώ δεν βγαίνω καθόλου λόγω του καιρού .Με αφορμή το γράψιμο έχω μπει για τα καλά στο καβούκι μου. Αλλά μ΄ αρέσει.Φαντάζομαι πόσο ωραία θα νιώθεις να βρέχει έξω κι εσύ να είσαι με το μωράκι σου στην αγκαλιά. Νάσαι πάντα καλά Θαλασσινή μου.

Anonymous said...

Η προσέγγιση των μαθηματικών μέσω της λογοτεχνίας είναι κάτι πολύ όμορφο και προχωρά καλά από ό,τι φαίνεται (αυξάνονται οι εκδόσεις, συστήνονται λέσχες αναγνωστών μαθηματικής λογοτεχνίας όπως ο "Θαλής"), μα η προσέγγιση της ποίησης μέσω των μαθηματικών μου μοιάζει πολύ εξελιγμένο και με εντυπωσίασε!
Ευχαριστώ πολύ για την πρόταση του βιβλίου. Το μάτι μου δυστυχώς το προσπέρασε κατά τις βόλτες στα βιβλιοπωλεία. Θα το έχανα!

Αυτό το θέμα, καθώς και ο βροχερός καιρός, μου θύμισε και ένα ποίημα του Λόρενς Φερλινγκέττι. Θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας δυο στίχους του. Ενώ ο ποιητής ζούσε ένα βουερό σκοτεινό χειμώνα στο Παρίσι, σκεφτόταν πως ο ήλιος του άξιζε και φανταζόταν την άνοιξη. Λέει πως έβλεπε
"...γυμνά ζευγάρια να μπαίνουν στο θλιμμένο νερό
στη βαθιά λαγνότητα της άνοιξης
σ' έναν αλγεβρικό λυρισμό
τον οποίο ακόμα αποκρυπτογραφώ".
Καλημέρα!

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΙΖΩΝΗ said...

Μου άρεσαν πολύ αυτά που γράψατε .Και κυρίως οι στίχοι. Ήταν μια ευχάριστη καλημέρα σε μια τόσο γκρίζα και μουντή μέρα σαν τη σημερινή .

Anonymous said...

Πέρασα να πω μια καλησπέρα, για να ξαναχαθώ στον αγώνα που ξεκινήσαμε στη Νίσυρο ενάντια στα συμφ΄ςεροντα και τους τεχνοκράτες. Εύχομαι να είσαι καλά και να περνάς ωραίες ώρες, ατέλειωτες ώρες συγγραφής, τώρα που ο χειμώνας καλά κρατεί. Επιτέλους, να λέμε!