Nα και τα δικά μου νέα απ΄ το μέτωπο των πειρατών

Το λεξικό των θαλασσινών

του ΑΡΗ ΜΑΛΑΝΔΡΑΚΗ

αδελφότητα

Ο γνωστότερος όρος με τον οποίο περιέγραφαν, τον 18ο αιώνα, τη ζωή των πειρατών. «Αδελφότητα των Ακτών» και «Τζέντλεμεν της Τύχης» ήταν από τα πιο διαδεδομένα. Αλλες ονομασίες, ωστόσο, ήταν λιγότερο... ποιητικές: «Θαλασσινά Σκυλιά», «Σαλπάροντας με το Διάβολο» κ.λπ.

βάσεις

Οι ακτές της Καραϊβικής με τους ορμίσκους και τις καλά κρυμμένες παραλίες αποτέλεσαν ιδανικό ορμητήριο για τους πειρατές. Οι πιο δημοφιλείς τοποθεσίες ήταν η Τορτούγκα, στη δεκαετία του 1640, και το Πορτ Ρούαγιαλ μετά το 1655. Μετά την επιτυχία των «Πειρατών της Καραϊβικής» έγιναν και τα δύο τουριστικά αξιοθέατα.

γυναίκες

Κάποιες κατάφεραν να αποκτήσουν αρχηγικά αξιώματα, μεταμφιεσμένες σαν άνδρες. Πιο διάσημες υπήρξαν δύο Αγγλίδες, που πολέμησαν η μία στο πλευρό της άλλης. Η Αν Μπόνι και η Μαίρη Ριντ κυβέρνησαν με πυγμή το πλοίο τους και ταπείνωσαν πολλούς αρσενικούς σε μονομαχίες. Κλασική πλέον είναι μια εικονογράφηση της εποχής, στην οποία η Μαίρη Ριντ ξεγυμνώνει το στήθος της, αποκαλύπτοντας τη γυναικεία της ταυτότητα λίγο πριν θανατώσει έναν αντίπαλό της. Και οι δύο πειρατίνες έμειναν έγκυοι από το τσούρμο τους, γεγονός που τους έσωσε τη ζωή: λίγο αργότερα συνελήφθησαν από τον κάπτεν Μπάρνετ, διάσημο κυνηγό πειρατών, αλλά γλίτωσαν την κρεμάλα λόγω προχωρημένης εγκυμοσύνης!

δυσοσμία

Η ζωή πάνω στα πειρατικά πλοία διέφερε πολύ από τις γλαφυρές εικόνες των κινηματογραφικών ταινιών. Μια ανυπόφορη οσμή, μείγμα σάπιων ψαριών και ανθρώπινου ιδρώτα, ήταν διάχυτη σε ολόκληρο το κατάστρωμα, ενώ η έλλειψη καθαρού νερού και αποχωρητηρίων χειροτέρευε την κατάσταση στο εσωτερικό του πλοίου.

ζώα

Οι παπαγάλοι αποτελούν το συνηθέστερο είδος «εξωτικού» ζώου που συνοδεύει τις απεικονίσεις διαφόρων πειρατών. Το γεγονός, πάντως, δεν επιβεβαιώνεται από άλλες πηγές. Αντίθετα, στην πανίδα των πλοίων συμπεριλαμβάνονταν ενοχλητικοί και επικίνδυνοι... λαθρεπιβάτες, όπως ποντίκια, ψύλλοι, δηλητηριώδεις αράχνες, φίδια και σκορπιοί.

θεοσεβούμενος

Ο Μπαρτόλομιου Ρόμπερτς, γνωστός με το παρατσούκλι «Μαύρος Μπαρτ», αποτέλεσε την εξαίρεση του κανόνα. Ηταν ένας θεοσεβούμενος και... υγιεινιστής αρχηγός πειρατικού πλοίου, που μισούσε το αλκοόλ και υποχρέωνε το τσούρμο του να πίνει μόνο τσάι. Φρόντιζε, επίσης, για την άφεση των αμαρτιών τους, επιβάλλοντας τον εκκλησιασμό κάθε Δευτέρα -ημέρα κατά την οποία απείχαν και από κάθε είδους πειρατεία!

κρέμασμα

Αποτελούσε το μοιραίο τέλος των περισσότερων πειρατών. Το κρέμασμα από κλουβί, μάλιστα, ήταν ο χειρότερος επίλογος της θανατικής τους εκτέλεσης. Τοποθετούσαν το πτώμα σε ένα κλουβί, ή το τύλιγαν με αλυσίδες, και το κρεμούσαν σε περίοπτη θέση (π.χ. στην είσοδο των λιμανιών, ή από τα τείχη). Εμενε εκεί μέχρι να λιώσει, αποτελώντας φρικτό παράδειγμα αποφυγής για κάθε επίδοξο πειρατή.

λεία

Η μοιρασιά των κλοπιμαίων γινόταν με αυστηρούς κανόνες, στηριζόταν στην προσωπική αξία κάθε πειρατή και το ποσό που του αναλογούσε οριζόταν με ακρίβεια σε γραπτές συμφωνίες. Το μερίδιο αυξανόταν ανάλογα με τα ανδραγαθήματα. Ο πρώτος που θα πατούσε στο αντίπαλο κατάστρωμα, αλλά και όσοι πληγώνονταν στην επίθεση, λάμβαναν αυξημένες... αποδοχές. Το μερτικό των νεκρών μοιραζόταν εξίσου στους υπόλοιπους.

μιμητές

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 η 19η Σεπτεμβρίου γιορτάζεται ως «Διεθνής Ημέρα Πειρατικής Ομιλίας» (International Talk Like a Pirate Day). Την ημέρα αυτή οι άνθρωποι μπορούν να ελευθερώσουν τον πειρατή που κρύβεται μέσα τους, να ντυθούν και να μιλάνε όπως εκείνοι. Η ιστοσελίδα www.talklikeapirate.com διδάσκει την πειρατική σλανγκ σε όσους θέλουν να συμμετάσχουν στον πρωτότυπο εορτασμό.

νεκροκεφαλή

Το κρανίο με τα δύο χιαστί κόκαλα κυριαρχεί στις περισσότερες πειρατικές σημαίες. Το επέλεγαν σκόπιμα, γιατί ήταν το σύμβολο-προειδοποίηση όσων πλοίων είχαν χτυπηθεί από πανούκλα. Με αυτό το τέχνασμα ξεγελούσαν τα πολεμικά πλοία, αποθαρρύνοντας την προσέγγιση και τον έλεγχο. Αργότερα το σύμβολο αυτό υποδήλωνε τους απάτριδες που ταξίδευαν υπό την σκέπη μιας «καταραμένης» σημαίας. Ο διαβόητος πειρατής Κάλικο Τζακ Ράκαμ είχε βάλει στη θέση των δύο οστών ξίφη. Αυτό είναι το λάβαρο που ανεμίζει στους «Πειρατές της Καραϊβικής».

ξίφος

Ηταν το αγαπημένο όπλο των πειρατών. Με κοντή λεπίδα, που θύμιζε μεγάλο μαχαίρι, τους επέτρεπε να ξιφομαχούν με άνεση ακόμα και στο στενό χώρο μιας καμπίνας. Ηταν ιδιαίτερα αποτελεσματικό στις συγκρούσεις σώμα με σώμα, γιατί πετσόκοβαν με μεγάλη ευκολία το χέρι του αντιπάλου, αντί να στοχεύουν στην (κάπως πιο... απομακρυσμένη) καρδιά του.

οργάνωση

Σε αντίθεση με την παραδοσιακή κοινωνία της Δύσης και τα αυταρχικά ή μοναρχικά καθεστώτα που επικρατούσαν τον 17ο και τον 18ο αιώνα, πολλές συμμορίες πειρατών λειτουργούσαν δημοκρατικά, έχοντας το δικαίωμα να εκλέξουν ή να αντικαταστήσουν τον αρχηγό τους. Ο καπετάνιος ήταν κατά κανόνα ένας δεινός πολεμιστής, τον οποίο εμπιστεύονταν τυφλά την ώρα της μάχης. Οταν δεν πολεμούσαν ο ναύκληρος ήταν εκείνος που «έλυνε και έδενε» στο καράβι.

πλοία

Οι πειρατές διάλεγαν με προσοχή το όνομα με το οποίο βάφτιζαν το σκαρί τους. Επρεπε να περιγράφει τον χαρακτήρα του αρχηγού και να καταπτοεί τους αντιπάλους με την -απειλητική- σημασία του. Οσο πιο διαβόητοι ήταν οι πειρατές τόσο πιο γνωστά ήταν τα ιστιοφόρα που διοικούσαν: ο «Πύρινος Δράκος» του κάπτεν Γκόλντσμιθ, ο «Ιπτάμενος Βασιλιάς» του κάπτεν Σαμπλ, η «Δικαίωση» του κάπτεν Μόργκαν, η «Εκδίκηση» του Μαυρογένη κ.ά. Η λέξη «εκδίκηση» συναντάται στις ονομασίες πολλών πειρατικών πλοίων, για εντελώς ευεξήγητους λόγους.

ρούμι

«Γιο-χο-χο, μ' ένα μπουκάλι ρούμι» τραγουδούσαν, γιορτάζοντας τα επινίκια, οι μεθυσμένοι πειρατές. Στην πραγματικότητα το ρούμι ήταν περισσότερο χρήσιμο για θεραπευτικούς λόγους. Το ανακάτευαν με το πόσιμο νερό που διατηρούσαν υπό άσχημες συνθήκες, εξουδετερώνοντας με το οινόπνευμα τα βακτηρίδια που αναπτύσσονταν. Αυτό το σωτήριο «κοκτέιλ» ενάντια στις δυσεντερίες είναι το σημερινό Grog που σερβίρεται στα μπαρ.

σκουλαρίκι

Στον κινηματογράφο προσθέτει... τόλμη και γοητεία. Οι πραγματικοί πειρατές, πάντως, το φορούσαν για πιο πρακτικούς λόγους. «Επένδυαν» στο χρυσάφι του μέρος της λείας που είχαν κουρσέψει. Τρυπώντας τους λοβούς πίστευαν ότι απέφευγαν τη ναυτία (διδαχή που προέκυψε από τις εξορμήσεις τους στην Απω Ανατολή και την επαφή με γνώστες της βελονοθεραπείας). Τέλος, πίστευαν πως ένα χρυσό σκουλαρίκι ήταν καλό «μπαξίσι» για τον ψυχοπομπό που θα τους οδηγούσε στον άλλο κόσμο.

τιμωρία

Η σανίδα από την οποία πετούσαν τους αιχμαλώτους ή τους φταίχτες στη θάλασσα είναι -σε γενικές γραμμές- μύθος. Ελάχιστοι πειρατές χρησιμοποιούσαν αυτή τη μέθοδο, και ο «θεοσεβούμενος» (βλέπε λέξη) Μπαρτόλομιου Ρόμπερτς ήταν ένας από αυτούς. Συνηθέστερη, και πολύ πιο απλή, μέθοδος τιμωρίας ήταν το σπρώξιμο από την άκρη της κουπαστής.

υποχρεώσεις

Ενας αυστηρός κώδικας συμπεριφοράς όριζε τις κοινοβιακές υποχρεώσεις των πειρατών. Αν κάποιος προσπαθούσε να την «κοπανήσει» από το πλοίο, να κρατήσει μυστικά από τους υπολοίπους ή να βάλει χέρι στη λεία, καταδικαζόταν ανάλογα. Στην καλύτερη περίπτωση υφίστατο το «Νόμο του Μωυσή»: 40 βουρδουλιές στην πλάτη και μετά... κομπρέσες αλατόνερου στις πληγές. Στη χειρότερη περίπτωση τον εγκατέλειπαν με μόνα εφόδια ένα μπουκάλι νερό και ένα όπλο σε κάποιο ερημονήσι. Το όπλο χρησίμευε για να δώσει μια ώρα αρχύτερα τέλος στον αργό θάνατό του από πείνα και δίψα.

φιτίλια

Απαραίτητο εξάρτημα για τους κανονιοβολιστές των πειρατικών. Ο φοβερός Μαυρογένης συνήθιζε να τα πλέκει στις κοτσίδες της εντυπωσιακής γενειάδας του, για να τα έχει εύκαιρα όταν χειριζόταν τα κανόνια του πειρατικού του. Ενας άλλος λόγος ήταν για να εκφοβίζει τους αντιπάλους του: ανάβοντας τα φιτίλια έκανε το πρόσωπό του να... καπνίζει σαν δαίμονας!

χρυσή περίοδος

Η κλασική περίοδος της πειρατείας στην Καραϊβική εκτείνεται από το 1560 (περίπου) μέχρι τη δεκαετία του 1730.

ψέματα

Περισσότερο διαδεδομένα είναι τα ψέματα και οι πλάνες γύρω από τους πειρατές, παρά οι ιστορικές αλήθειες. Στη λαϊκή φαντασία ήταν επαναστάτες που έκλεβαν και ταπείνωναν τους ισχυρούς, έχοντας καταφέρει να απαλλαγούν από τα δεσμά της μίζερης ζωής τους. Η πραγματικότητα ήταν εντελώς διαφορετική. Οι περισσότεροι πειρατές παρέμειναν φτωχοδιάβολοι: ούτε περιουσία κατάφεραν να κάνουν ούτε τα γηρατειά τους να χαρούν. Οι πιο πολλοί πέθαναν νέοι, από το χέρι κάποιου δήμιου.



7 - 06/08/2006



Copyright © 2008 Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.