Γράφει η Ελισάβετ Σπαντιδάκη
Ποια είναι άραγε η συνήθης εικόνα που έχουμε για τους πειρατές; Λίγο άγριους, λίγο απολίτιστους, με κόκκινες μπαντάνες, ξύλινα πόδια και παπαγάλους με ακατάπαυστη φλυαρία στους ώμους. Κάτι σαν τον Jack Sparrow. Να όμως, που η Κατερίνα Καριζώνη, μαζεύει δέκα απ’ αυτούς και μας τους παρουσιάζει μέσα από το δικό της, μοναδικό βλέμμα. Σαφώς και το στερεότυπο του Sparrow δεν απέχει πολύ, αλλά η διαφορά έγκειται στο εξής: είναι αληθινά πρόσωπα, πειρατές μαθημένοι στις θάλασσες του Αιγαίου.
Δέκα μικρές ιστορίες που η κάθε μία τους εξιστορεί το κορύφωμα του καθενός. Δέκα μικρές ιστορίες που τους παρουσιάζουν πολύ περισσότερο σαν ανθρώπους παρά κουρσάρους. Ναι, οι σκηνές είναι αλλεπάλληλες, η βία διάχυτη, το δέος τεράστιο. Η κάθε ιστορία έχει και κάτι να σου πει, κάτι γι’ αυτόν τον πειρατή μπαίνοντας λίγο πιο βαθιά στην ψυχή του, αρκεί να την προσέξεις, να την διαβάσεις «λίγο παραπάνω». Τους παρουσιάζει να ερωτεύονται και να κουρσεύουν με τον ίδιο συναρπαστικό τρόπο, χωρίς περιορισμούς, χωρίς τους συγκρατεί τίποτα. Τους απογυμνώνει με κάθε πληγωμένο τέλος, με κάθε μύχια σκέψη που δεν είναι μεν γραμμένη, αλλά φωνάζει μέσα από τις λέξεις.
Η συγγραφέας χρησιμοποιεί ορολογία ναυτική, δίνει πλήρη και ακριβή εικόνα των καταστάσεων και των γεγονότων, καταφέρνοντας κάτι που σπανίζει: δεν γίνεται κουραστική. Η γλώσσα της, όμως, είναι το κάτι άλλο. Ακούς την συζήτηση, ακούς την διαταγή, βλέπεις την στάση του σώματος του πρωταγωνιστή την ώρα που σκέφτεται, που εξομολογείται, που παίρνει την απόφαση.
Είναι προφανής από τις πρώτες γραμμές του βιβλίου ότι η έρευνα της Καριζώνη υπήρξε τεράστια και εκτενής. Διαπιστώνεται μάλιστα στο τέλους του βιβλίου όπου παραθέτει την βιβλιογραφία και τις πηγές που συμβουλεύτηκε. Η λογοτεχνική της αφήγηση δίνει άλλο χρώμα σε ιστορίες που θα περούσαν, κατά τ’ άλλα απαρατήρητες; Η συγγραφέας μέσα σε 171 σελίδες σπέρνει στον αναγνώστη τον σπόρο της περιέργειας.
Η επιλογή του τίτλου δεν μου ήταν προφανής. Η ιστορία του Μονόφθαλμου είναι από τις τελευταίες, και μέχρι να φτάσω εκεί, είχα αγαπήσει τον καθένα τους ξεχωριστά, και θα μπορούσαν να έχουν κερδίσει την θέση τους στον τίτλο. Μόνο όταν διαβάσεις την ιστορία του, καταλαβαίνεις. Μόνο όταν διαπιστώσεις το τέλος του, βλέπεις τι είναι αυτό που τον κάνει ξεχωριστό. Όσο ξεχωριστός είναι και ο Κόμης Τερεμώ ή ο Φραγκόπουλος. Ήταν οι γυναίκες από πίσω τους που τους έδιναν την ζωή, την υπόσταση που τους έκανε διαφορετικούς.
Αυτές οι γυναίκες δεν ήταν πάντα εκεί. Δεν ήταν πάντα πριγκηπέσες με λάφυρα και πλούτη απ’ τα κουρσέματα. Αυτές οι γυναίκες πόνεσαν, ευτύχισαν, θυσιάστηκαν και αγαπηθήκαν. Οι γυναίκες πίσω απ’ τους κουρσάρους προσδιόρισαν τον χαρακτήρα τους και την πορεία της ζωής τους. Άλλωστε μια παροιμία λέει ότι ο χαρακτήρας σου είναι η μοίρα σου. Δεν θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερο παράδειγμα απ’ αυτούς τους δέκα άντρες.
Το βιβλίο κλείνει με το «Ταξίδι στο Λεβάντε». Μια πειρατική ιστορία πιο διαφορετική από τις άλλες. Το «Ταξίδι στο Λεβάντε» δεν είναι εύκολο ανάγνωσμα. Ούτε ευχάριστο. Είναι μια αληθινή ιστορία που κλείνει το βιβλίο με ουσιαστικό προβληματισμό για την φύση του ανθρώπου και τα όριά της. Τι είναι αυτό που κάνει τον άνθρωπο κτήνος; Πόσο οι κουρσάροι αυτοί, τρομεροί και φοβεροί όπως έχουν μείνει στην ιστορία, είναι περισσότερο τρομεροί και φοβεροί απ’ ό,τι πρέπει; Μήπως όταν προκύπτει η ανάγκη, πειρατής ή κόμης, οι σκέψεις του μυαλού είναι ίδιες; Γιατί αν το επιτάσσουν οι καταστάσεις, το κοινωνικό status, τα πλούτη και η ευγένεια καταλύονται. Το μόνο που επικρατεί είναι το ένστικτο. Ακόμα και αυτή η περιβόητη λογική του ανθρώπου καταρρέει. Και τότε μένει ένα ζώο πολύ πιο επικίνδυνο από τ’ άλλα.
Πρωταγωνίστρια όμως, και κυρά είναι η θάλασσα. Η θάλασσα είναι αυτή που τους σώνει ή τους κρατά για εκείνη. Η θάλασσα είναι η πραγματική αιτία που γίνονται όλα. Μάγισσα πιο δυνατή απ’ όποια κι αν γνωρίζουμε. Η θάλασσα τους κάνει να παρατάνε παιδιά και γυναίκες, και η θάλασσα είναι αυτή που τους δίνει το δικό τους, προσωπικό οξυγόνο. Χωρίς την θάλασσα είναι χαμένοι, είναι, ειρωνικώς, «έξω από τα νερά τους». Στη θάλασσα ξέρει να λειτουργεί ο νους τους και στην ξηρά να τρελαίνεται. Κι αυτοί που με δικοί τους απόφαση βγήκαν μια για πάντα, κουβάλησαν αρκετή στη ψυχή τους.
Είναι απίθανος ο τρόπος που η Κατερίνα Καριζώνη έχει γράψει ένα τόσο ενδιαφέρον βιβλίο. Ένα βιβλίο με αλήθειες και ιστορικά πρόσωπα, που ταυτόχρονα, μου θύμισε τον παππού μου –καπετάνιος μεν, ουδέποτε κουρσάρος- και τις ιστορίες που εξακολουθεί να λέει. Η θάλασσα δεν τον έχει αφήσει. Φουρτουνιάζει ακόμα την ψυχή του, κι ας έχει να τη δει χρόνια. Έτσι και αυτό το βιβλίο: φουρτουνιάζει την ψυχή του αναγνώστη και δεν τον αφήνει να ησυχάσει μέχρι να τον κάνει δικό του, να τον κερδίσει, να τον μαγέψει.
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΘΕΣΣΑΛΙΑ, 28-2-2010
Για τη φιλοξενία:
No comments:
Post a Comment